De Rijksbegroting van 2024-2025 bepaalt waar het komende jaar de focus op ligt bij de gemeenten. Dit varieert van financiële middelen tot beleidsprioriteiten, en van sociale en maatschappelijke taken tot veiligheid en migratie. Ontdek hieronder de grootste uitdagingen voor de gemeente.
De financiële situatie van gemeenten staat onder druk door structurele kortingen en nieuwe rekenmethodes. Tegelijkertijd zorgt de vergrijzing voor extra zorgkosten en nieuwe prioriteiten. Hoe kunnen gemeenten zich voorbereiden op deze financiële uitdagingen?
Minder geld uit het gemeentefonds
Het gemeentefonds, een van de belangrijkste inkomstenbronnen voor Nederlandse gemeenten, wordt in 2025 vervangen door een nieuw systeem. Dit heeft grote financiële gevolgen. Meer dan 80% van de gemeenten krijgt in 2026 en 2027 te maken met financiële tekorten. Dit kan leiden tot vertragingen bij woningbouw, klimaatprojecten of handhaving. Daarom moeten gemeenten hun financiële planning en prioriteiten aanpassen om de impact te beperken.
Nieuwe berekening op basis van bbp
Vanaf 2024 is het gemeentefonds gekoppeld aan het bruto binnenlands product (bbp). Dit moet zorgen voor stabielere inkomsten die meebewegen met de economie. Tijdens de overgangsperiode, met name in 2026, kunnen er onzekerheden ontstaan omdat het systeem nog niet volledig operationeel is. Gemeenten moeten hierop anticiperen en flexibel omgaan met hun budgetten.
Extra geld voor Wmo door vergrijzing
Om te voldoen aan de groeiende vraag naar zorg, komt er vanaf 2026 jaarlijks € 75 miljoen extra beschikbaar voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Hierdoor kunnen gemeenten beter inspelen op de zorgbehoeften van ouderen en wordt de druk op Wmo-diensten verlicht.
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Gemeenten krijgen meer verantwoordelijkheden op het gebied van participatie en goed bestuur. Tegelijkertijd zorgen veranderingen in de asielprocedure en opvangcapaciteit voor extra uitdagingen. Wat betekenen deze ontwikkelingen voor lokale overheden?
Betere inspraak met de nieuwe wet Versterking participatie
In 2025 treedt de wet Versterking participatie in werking. Hiermee krijgen inwoners meer inspraak in lokaal beleid. Inwoners mogen de gemeente zelfs uitdagen om bepaalde taken over te nemen, ook wel uitdaagrecht genoemd. Dit zorgt voor meer transparantie en een grotere betrokkenheid van de gemeenschap bij lokale beslissingen. Gemeenten moeten hun processen aanpassen om participatie goed te faciliteren.
Focus op goed bestuur
Er wordt meer nadruk gelegd op transparantie, verantwoording en efficiëntie. Dit leidt tot een betere besluitvorming en tevredener inwoners. Om dit te bereiken, moeten gemeenten hun beleid en procedures mogelijk aanpassen en werken aan het aantrekken van gemotiveerde kandidaten voor politieke functies.
Aanpassingen in de asielprocedure
De asielprocedure wordt versneld, hierdoor worden gemeenten gedwongen om sneller opvang en huisvesting te regelen. Vanaf juli 2024 geeft de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) meer aandacht aan persoonlijke vluchtverhalen van asielzoekers. Hierdoor wordt er meer inspanning van gemeenten gevraagd bij het bieden van juridische ondersteuning en begeleiding.
Einde van de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV)
Vanaf 2025 stopt de LVV, waardoor ongedocumenteerden mogelijk zonder opvang komen te zitten. Gemeenten moeten alternatieven bedenken om dakloosheid en overlast te voorkomen. Er is een nauwere samenwerking met hulporganisaties en een slimme inzet van middelen nodig om de negatieve effecten te beperken.
Justitie en Veiligheid
Veiligheid en weerbaarheid staan hoog op de agenda, met een sterke nadruk op samenwerking en preventie. Gemeenten spelen een sleutelrol bij het aanpakken van ondermijnende criminaliteit en het beschermen van inwoners. Welke maatregelen zijn nodig om deze doelen te bereiken?
Meer weerbaarheid en veiligheid
Gemeenten moeten samenwerken met nationale en regionale instanties om criminaliteit, terrorisme en natuurrampen te voorkomen. Om de gemeenschap weerbaarder te maken, zijn er noodplannen, voorlichting en initiatieven nodig. Extra middelen en trainingen zullen nodig zijn om dit te realiseren.
Aanpak ondermijnende criminaliteit
Om criminele netwerken effectief te bestrijden, is een sterke samenwerking tussen gemeenten, politie en zorgprofessionals belangrijk. Gemeenten moeten investeren in personeel en preventieve maatregelen om de veiligheid van inwoners te verbeteren.
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Van basisvaardigheden tot bibliotheken en kinderopvang: onderwijs en cultuur krijgen extra aandacht in de Rijksbegroting. Gemeenten moeten investeren in sterke netwerken en beleid om kansen voor hun inwoners te vergroten. Hoe kunnen ze dit effectief aanpakken?
Investeren in basisvaardigheden
Meer aandacht aan basisvaardigheden, zoals taal en rekenen, zorgt voor een sterkere verbinding tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Gemeenten kunnen dit ondersteunen door scholen te helpen en het jeugdbeleid aan te passen. Dit draagt bij aan een beter opgeleide en betrokken gemeenschap.
Veranderingen kinderopvangtoeslag
De financiering van kinderopvang wordt in 2027 aangepast. Gemeenten moeten nu al plannen maken om de toegankelijkheid en kwaliteit van kinderopvang te waarborgen, aangezien de financiering direct naar kinderopvangorganisaties gaat. Dit vraagt nauwe samenwerking met kinderopvangorganisaties en extra ondersteuning voor ouders.
Extra middelen voor bibliotheken
Vanaf 2025 komt er extra geld beschikbaar om de collectie en faciliteiten van bibliotheken te verbeteren. Hierdoor kunnen bibliotheken meer educatieve en culturele activiteiten organiseren, digitale vaardigheden bevorderen en gemeenschappen sterker maken.
Infrastructuur en Waterstaat
Duurzaamheid en bereikbaarheid zijn belangrijke pijlers in de nieuwe Rijksbegroting. Gemeenten worden gestimuleerd om klimaatbestendige infrastructuur en waterbeheer centraal te stellen. Welke stappen zijn nodig om steden toekomstbestendig te maken?
Verbetering van infrastructuur
Door te investeren in infrastructuur, zoals betere wegen en openbaar vervoer, verbeteren gemeenten niet alleen de bereikbaarheid, maar stimuleren ze ook economische groei. Gemeenten profiteren hiervan door meer bedrijven en werkgelegenheid aan te trekken.
Klimaatadaptatie en duurzaam waterbeheer
De Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS) en de beleidsbrief Water en Bodem Sturend verplichten gemeenten om meer aandacht te besteden aan klimaatverandering. Dit betekent investeren in waterbeheer en groenblauwe structuren om steden duurzamer en veerkrachtiger te maken.
Ontwikkel jezelf
Wil je graag aan de slag als Wmo-consulent? Dan is onze nieuwe opleiding tot HBO Wmo-consulent iets voor jou. In dit HBO-programma verbreed je je kennis over de Wmo. Zo ben je straks goed voorbereid op jouw taken als Wmo-consulent. We kijken ernaar uit om je verder te helpen bij jouw volgende stap in je carrière en persoonlijke ontwikkeling! Mocht je twijfelen, neem dan contact op met onze opleidingsadviseurs om te kijken welke HBO-module, welk deelprogramma of welke volledige opleiding het beste bij jouw leerbehoeften past.