Mare de Wit zet zich als Toekomst-Ambassadeur Water en Klimaatadaptatie in om de gevolgen van beleidskeuzes voor toekomstige generaties zichtbaar te maken. Haar deelname aan de Jonge Ambtenaar van het Jaar-verkiezing gaf haar de kans om te reflecteren op haar rol én om inspiratie op te doen. Bestuursacademie Nederland sprak haar over de impact en relevantie van haar werk.  
 

Hoe heb je de Jonge Ambtenaar van het Jaar-verkiezing ervaren en wat heeft het je gebracht? 

‘‘Ik vond het erg leuk en inspirerend om jonge ambtenaren uit het hele land te ontmoeten. En om uitgedaagd te worden om te reflecteren op je eigen rol en doelen. Het is verrijkend om te zien dat binnen zoveel verschillende domeinen en thema’s (ik heb weer totaal nieuwe functies en werkvelden leren kennen) jonge ambtenaren proberen het ambtelijke vakmanschap vanuit hun blikveld te verbeteren.” 

Kun je kort uitleggen wat je werk inhoudt en hier zowel je vorige functie als kwartiermaker Toekomst aan Tafel en je huidige functie in noemen? 

‘‘Ik ben in 2020 gestart bij Rijkswaterstaat als adviseur klimaat en toekomstbestendig waterbeheer. Ik tekende en rekende destijds aan het toekomstig watersysteem, rekening houdend met de energietransitie, klimaatverandering, et cetera. Allemaal met oog voor de lange termijn. Wat mij destijds opviel, was dat sommige keuzes die werden gemaakt niet altijd in lijn waren met de richting waar we op de lange termijn naartoe willen bewegen. Waardoor problemen werden doorgeschoven richting de toekomst. Daar begon ik steeds vaker over te adviseren. Vanuit die hoedanigheid ben ik anderhalf jaar geleden aangesteld als kwartiermaker om de afwenteling van onze keuzes op toekomstige generaties inzichtelijk te maken. Daartoe heb ik het project de Toekomst aan Tafel opgezet. Samen met een groep young professionals en experts zijn we gaan kijken hoe we onze ambitie tastbaar konden maken in bestaande processen. Dat heeft geleid tot het rapport ‘De toekomst aan tafel’ met concrete handvatten die helpen voorkomen dat beleid wordt afgewenteld op toekomstige generaties. Om dit in de praktijk toe te passen ben ik aangesteld als Toekomst-Ambassadeur Water en Klimaatadaptatie. Ik vervul die rol namens de Staf Deltacommissaris, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (Directoraat Generaal Water en Bodem), en Rijkswaterstaat.” 

Hoe houd jij je in je werk bezig met klimaatadaptatie? 

‘‘Zoals gezegd houd ik me vooral bezig met de afwenteling van onze keuzes op toekomstige generaties inzichtelijk te maken. Hiervoor reken en teken ik veel. Hoe moeten we anticiperen op te veel water of juist te weinig water? Welke effecten hebben de zeespiegelstijging en bodemdaling? En wat zijn de gevolgen van hittestress? Dit zijn vragen waar ik me mee bezighoud.” 

Hoe houd je in je werk rekening met de gevolgen van klimaatverandering, zoals extreme neerslag of droogte? 

‘‘Bij extreme neerslag gaat het erom dat je bekijkt waar je het water dat valt een plek geeft. Houd je dat vast, of voer je het zo snel mogelijk af? Het eerste is ingewikkeld, want we hebben weinig ruimte in Nederland. Het tweede is risicovol, want dan ben je het water kwijt en kan je het niet meer gebruiken. Extreme neerslag vormt een direct risico, droogte is indirecter en langduriger. Met grote economische schade. Daarom kijken we hoe we water beter kunnen vasthouden en verdelen richting droge gebieden. Maar we moeten ook gaan accepteren dat er vaker waterschaarste is, en dus een stuk zuiniger worden met ons water.” 

Wat zijn volgens jou de uitdagingen voor Nederland op het gebied van klimaatadaptatie in een veranderend klimaat? 

‘‘Vooral de ruimtevraag. Als we niet inzetten op klimaatadaptatie gaat dat ons een hele hoop kosten. Maatschappelijk en financieel. Daarom vind ik klimaatadaptatie soms ook een verkeerde term, het klinkt als een keuze. Terwijl het eigenlijk betekent: weerbaar. In plaats van kwetsbaar. Als we een weerbaar Nederland willen moeten we ruimte geven aan klimaatadaptatie, en die ruimte gaat ten koste van andere ruimtevragers.” 

Hoe werk je samen met andere organisaties of overheden om duurzame oplossingen te realiseren? 

‘‘We werken heel intensief samen, over beheergrenzen heen. Het watersysteem is onderdeel van heel veel sectoren: provincie, gemeente, waterschappen, maar ook het bedrijfsleven. Samen probeer je in de hele keten die weerbaarheid te realiseren.” 

 "We moeten vandaag besluiten nemen met het besef dat we daarmee het leven van morgen vormgeven."
– Mare de Wit 

Welke rol speelt bewustwording en communicatie in je werk als ambassadeur? Hoe betrek je burgers of bedrijven bij jouw projecten? 

‘‘Met de Toekomst aan Tafel willen we de impact van beleid op toekomstige generaties zichtbaar maken. Dat doen we in drie stappen: betrekken, borgen en benutten. In de eerste stap kijk je hoe je toekomstige generaties betrekt bij je plan, bijvoorbeeld met de Japanse methode Future Design, waarbij je je verplaatst in een bewoner van de toekomst. Daarna borg je hun belangen met de generatietoets, gebaseerd op elf indicatoren van brede welvaart. Deze toets helpt inschatten of een plan toekomstige generaties vooruit- of achteruitzet. In het bijbehorende generatiegesprek bespreek je dilemma’s, zoals kosten die pas later ontstaan. Tot slot benut je de inzichten door transparant te zijn over keuzes en hun gevolgen voor de toekomst. Zo geef je invulling aan goed voorouderschap. Iedereen kan hiermee aan de slag, in elke organisatie en elk domein – want we dragen samen verantwoordelijkheid voor de wereld van morgen.” 

Wat zijn volgens jou veelvoorkomende misverstanden over klimaatadaptatie? 

‘‘Dat het een keuze is of je gaat inzetten op klimaatadaptatie (klimaatverandering accepteren en je erop aanpassen) óf klimaatmitigatie (klimaatverandering tegengaan). Het is en-en, waarbij klimaatmitigatie nog altijd het allerbelangrijkst is! Hoe slechter we dat doen, hoe heviger en ontregelender de klimaatverandering en des te moeilijker en duurder klimaatadaptatie gaat zijn.” 

Welke innovaties of technologieën zie jij als veelbelovend voor de toekomst van klimaatadaptatie? 

‘‘Ik hoop dat we op alle niveaus iets logischer en simpeler gaan denken. De meeste ingrepen zijn niet zo heel complex en zelfs al eeuwenoud: Water stroomt over het algemeen naar het laagste punt, zorg dat het daar in de grond kan infiltreren. Zet in op waterhergebruik (waarom gebruiken we water van hoge kwaliteit voor zaken waarbij dat niet echt nodig is) en massaal tegelwippen. Niet alleen in voor- en achtertuinen, maar juist op bedrijventerreinen en private gebieden. Zet bomen neer voor schaduw en verkoeling. Schaf een paar regenlaarzen en een goede regenjas aan voor als het hevig regent. En zet een regenton in de tuin voor het besproeien van je planten.” 

Wat motiveert jou persoonlijk om je in te zetten voor dit thema? 

‘‘We zijn in ons werk allemaal op een manier verantwoordelijk voor de toekomst, want onze keuzes werken vaak door in de toekomst. Onze erfenis zit niet in wat van ons achterblijft, maar wat we voor de toekomst achterlaten. Laten we daar dus goed bij stilstaan! Ik probeer daar met Toekomst aan Tafel bij te helpen.”