Deze technologische ontwikkelingen zetten onze samenleving op z’n kop

‘Denk nu al na over de gevolgen die technologische ontwikkelingen de komende jaren gaan hebben voor onze samenleving.’ Die dringende oproep deed arbeids- en organisatiepsycholoog en schrijver van het boek Alles wordt anders Dik Bijl in ons interview met hem. Maar om welke ontwikkelingen gaat het nu precies? En wat zijn de maatschappelijke gevolgen hiervan? Dik ging er tijdens het Inspiratiediner ‘Alles wordt anders’ op donderdag 29 september uitgebreid op in.
 
Hij viel meteen met de deur in huis: er staan grote technologische ontwikkelingen voor de deur met enorme maatschappelijke gevolgen, die good, great of ugly kunnen uitpakken. Extremely ugly zelfs, als we niets doen. In vogelvlucht nam hij ons mee langs zes van de zeven technologieën die hij in zijn boek bespreekt. 

Humanoïde robots

De industriële robot is inmiddels een vertrouwd verschijnsel, maar volgens Dik krijgen we vanaf 2025-2030 steeds meer met humanoïde – of wellicht androïde – robots te maken. Eerst in fabrieken, ter uitbreiding van de huidige industriële robots, maar ook in de thuiszorg (denk aan Asimo als huishoudrobot) en in gevaarlijke omgevingen zoals rampgebieden. 

De zelfrijdende auto

Ook de zelfrijdende auto is geen onbekend fenomeen meer. Deze kan op veel steun rekenen van de overheid. De meeste ongevallen worden namelijk veroorzaakt door menselijke fouten, dus de zelfrijdende auto zou het aantal ongevallen drastisch moeten reduceren. Dik verwacht dat over vijf jaar de eerste exemplaren op de weg rijden en dat in 2040 zelf rijden mogelijk zelfs verboden is, omdat het te gevaarlijk is geworden. 

Kunstmatige intelligentie (KI)

Alle taken die een hoog cognitief gehalte hebben en die vertaald kunnen worden in een algoritme zijn KI-vatbaar, zo stelt Dik. Creatieve en sociale en emotionele taken blijven (voorlopig althans!) mensenwerk. In de nabije toekomst zullen mens en KI samenwerken, waarbij KI als assistent optreedt, maar op den duur treedt de mens hooguit nog op als intermediair. 

3D-printing

Volgens Dik zal 3D-printing voor een enorme logistieke revolutie zorgen. Nu worden producten centraal gemaakt en wereldwijd verscheept, maar straks kunnen we onze bestellingen uitprinten bij de winkel om de hoek. Gevolg: veel minder CO2-uitstoot, maar ook minder afval doordat alles lokaal en op maat gemaakt wordt. 

Synthethische biologie

Ook synthethische biologie – “knutselen met DNA”, aldus Dik – zal een grote impact hebben op onze samenleving. Op dit moment beperkt dat zich vooral tot micro-organismen, maar Dik meent dat we straks bijvoorbeeld gemuteerde varkens zullen hebben met menselijke organen. Op die manier fungeren deze varkens als organenfabriek voor transplantaties. 
Nanotechnologie
Ten slotte: als hét voorbeeld van een nanotechnologische toepassing waar we de komende jaren meer van gaan horen, noemt Dik grafeen. Met dit oersterke en toch buigzame, supergeleidende transparante materiaal kunnen we bijvoorbeeld onze batterijen in enkele seconden opladen en onze huizen en auto’s voorzien van een coating van grafeenzonnecellen, zodat we op een zeer milieuvriendelijke manier energie kunnen opwekken en opslaan. 

Inkomensongelijkheid neemt toe

Wat zijn nu de maatschappelijke gevolgen van al deze ontwikkelingen? In het verleden waren de effecten van technologie overwegend positief, maar blijft dat zo? Wat gezondheid en duurzaamheid en milieu betreft wel, volgens Dik. Alle technologieën hebben de focus op gezondheid. En zelfrijdende auto’s en 3D-printing hebben bijvoorbeeld een positief effect op CO2-uitstoot. Wat de impact op werk en welvaart betreft, is Dik somberder. Zo zou, vooral door robots, zelfrijdende auto’s, KI en 3D-printen, een groot deel van de bestaande banen binnen 20 jaar verdwijnen. Daarnaast is de trend zichtbaar dat de welvaart toeneemt, maar de inkomensongelijkheid ook. In ons interview met Dik over de overheid in 2025 leest u welke uitdagingen dit precies met zich meebrengt voor de overheid. 

Stof tot nadenken

Aan het eind van de lezing volgde een debat met de aanwezigen. In hoeverre zijn ze het eens met de ontwikkelingen en de impact van de technologie, wil Dik weten. Welk van de drie scenario’s lijkt hen het meest plausibel? En zijn er nog alternatieve scenario’s mogelijk? Er ontstaat een levendige discussie: een meneer uit zijn zorgen dat nieuwe technologie voor destructie wordt ingezet, een mevrouw meent dat het toch wel erg vol wordt hier op aarde als iedereen langer leeft. In het meest gunstige scenario hoeven we niet meer te werken voor ons inkomen en kunnen we datgene doen wat we altijd hebben willen doen. “Maar”, zo stelt een andere meneer kritisch, “als we twee keer zo lang leven en maar een fractie van het werk te hoeven te doen, hebben we op een gegeven moment dan niet te veel tijd? Zijn we het nietsdoen niet totaal verleerd?” Het is duidelijk: Diks verhaal heeft de aanwezigen voldoende stof tot nadenken gegeven en onder het genot van een hapje en een drankje wordt er nog lang nagepraat. 

Deel uw visie met ons

Wij zijn heel benieuwd naar uw visie op de ontwikkelingen die Dik Bijl schetst in dit artikel en in ons interview met hem. Moeten we ons zorgen maken of zal het zo’n vaart niet lopen? En vooral: ziet u een rol voor de overheid weggelegd en zo ja, welke dan? Bent u hier op de een of andere manier al mee bezig binnen uw gemeente? De beste inzendingen ontvangen van ons een exemplaar van het boek Alles wordt anders en worden gepubliceerd in de volgende editie van ons magazine Nederlandse Zaken. U kunt uw inzending opsturen naar redactie@bestuursacademie.nl.
 
Wilt u Nederlandse Zaken ook ontvangen? Stuur dan een mail met uw adresgegevens naar mailing@bestuursacademie.nl.