AI is in opmars, ook binnen gemeenten. Steeds vaker denken beleidsmedewerkers, Wmo-consulenten en teamleiders na over hoe ze kunstmatige intelligentie kunnen inzetten, bijvoorbeeld om de dienstverlening te verbeteren, de werkdruk te verlagen of beter te sturen op maatschappelijke opgaven. Maar waar begin je? Hoe zorg je dat AI eerlijk, transparant én nuttig wordt toegepast binnen jouw organisatie?  
 
In deze blog lees je hoe je als overheidsprofessional AI op een verantwoorde manier inzet, met oog voor de praktijk én de menselijke maat. 

 

Van ambitie naar toepassing: hoe AI jouw werk kan versterken 

Stel je voor: als beleidsadviseur werk je aan een woonvisie voor jouw gemeente. Met AI kun je sneller trends in woonbehoeften analyseren, voorspellen waar druk op de woningmarkt ontstaat, of in kaart brengen welke doelgroepen het meest kwetsbaar zijn. Zo kun je beleid maken dat beter aansluit bij de realiteit van inwoners. 

Of je werkt als Wmo-consulent en gebruikt AI om eerdere casussen te analyseren, zodat je sneller signalen oppikt van inwoners die mogelijk extra ondersteuning nodig hebben. Niet om het werk van mensen te vervangen, maar juist om sneller en gerichter hulp te bieden. 

Dat is de kracht van AI: het helpt je om slimmer te werken, zonder het menselijke contact te verliezen. 

 

Hoe pak je dit aan? Begin klein en leer onderweg 

AI toepassen begint niet bij technologie, maar bij een duidelijke behoefte uit de praktijk. Wat wil je verbeteren, versnellen of beter begrijpen? Kies een klein, concreet vraagstuk binnen je team of afdeling, en onderzoek of AI hier een rol in kan spelen. 

Tegelijkertijd is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de nieuwe wet- en regelgeving rondom AI. De AI-verordening (AI Act), die vanaf februari 2025 van kracht is, brengt voor gemeenten duidelijke verplichtingen met zich mee. 

Voor gemeenten die al AI gebruiken of hiermee aan de slag willen, heeft de AI Act consequenties. De wet vereist onder andere transparante procedures, risicobeoordelingen, registratie, menselijk toezicht en hoge datakwaliteit. AI mag niet leiden tot discriminatie of uitsluiting. 

Dat betekent: niet zomaar experimenteren, maar stap voor stap uitvoeren, goed onderbouwd én met het juiste toezicht. 

Werk daarom in fases: 

1. Verken de behoefte: waar zit de winst in jouw werkproces? 
2. Breng risico’s in kaart: denk aan privacy, foutgevoeligheid, juridische nauwkeurigheid of uitlegbaarheid. AI kan bijvoorbeeld juridische termen verkeerd gebruiken of creatief vervoegen, waardoor zinnen juridisch onjuist worden. Zorg daarnaast altijd voor menselijke controle achteraf: beslissingen, adviesteksten of analyses mogen nooit volledig op automatische verwerking worden gebaseerd. 
3. Werk samen met experts: betrek data-analisten, juristen en ethici vanaf het begin erbij. 
4. Test en evalueer: voer een pilot uit, evalueer en schaal pas op als het werkt. 

Wil jij AI in je werk begrijpen én benutten? Met de training AI voor Overheidsprofessionals leer je hoe je AI toepast binnen beleid, uitvoering en publieke dienstverlening, met oog voor ethiek, privacy en de menselijke maat. 

 

Jouw rol als professional: kritisch én nieuwsgierig 

AI kan veel, maar maakt geen waarde-afwegingen. Dat vraagt om jouw inzicht als professional. Daarom is het belangrijk dat je actief betrokken blijft bij de toepassing van AI in jouw organisatie. 

• Stel kritische vragen: Waar komen de data vandaan? Is het algoritme uitlegbaar? Wie controleert de uitkomst? 
• Blijf scherp op risico’s: denk aan discriminatie, verkeerde aannames of uitsluiting. Let ook op het gebruik van juridische termen of beleidsbegrippen: generatieve AI is geneigd om creatieve vervoegingen of formuleringen te gebruiken die juridisch onjuist of misleidend kunnen zijn. 
• Blijf denken vanuit de inwoner: laat AI het werk ondersteunen, niet bepalen. 

 

Generatieve AI: handig, maar nooit zonder toezicht 

Steeds meer professionals gebruiken generatieve AI-tools zoals ChatGPT of Copilot om teksten, samenvattingen of rapportages te maken. Dat kan efficiënt zijn, maar vereist alertheid. Deze systemen klinken vaak overtuigend, maar kunnen fouten maken of bevooroordeelde informatie geven. Kijk dan ook altijd kritisch naar de inhoud, jij blijft verantwoordelijk voor wat je publiceert of adviseert. 

 

AI-geletterdheid wordt verplicht 

Vanaf 2 februari 2025 zijn organisaties die AI gebruiken of ontwikkelen wettelijk verplicht om hun medewerkers AI-geletterd te maken. Ook als je gebruikmaakt van generatieve AI. AI-geletterdheid betekent dat je weet wat AI is, hoe het werkt en welke risico’s en verantwoordelijkheden eraan verbonden zijn.  

Lees meer op de website van de Autoriteit Persoonsgegevens.  

 

Samenwerken over grenzen heen 

AI dwingt tot samenwerking. De afdelingen IT, juridische zaken, beleid en uitvoering moeten met elkaar in gesprek om tot verantwoorde toepassingen te komen. Dat is soms wennen, maar ook een kans om afdelingsgrenzen te doorbreken en vanuit één gezamenlijk doel te werken: betere dienstverlening voor inwoners. 

Een teamleider of afdelingshoofd speelt hierin een verbindende rol. Zij kunnen ruimte creëren voor kleinschalige en gecontroleerde experimenten, binnen heldere beleidskaders. Het moet vooraf duidelijk zijn wie verantwoordelijk is, hoe AI wordt gecontroleerd en welke afspraken gelden rondom toezicht, evaluatie en bijsturing. Door een cultuur te stimuleren waarin zorgvuldigheid én leren centraal staan, werk je aan AI-oplossingen die niet alleen innovatief zijn, maar ook juridisch verantwoord en betrouwbaar. 

Wil je je verder verdiepen in AI binnen jouw werk? Lees ook de blog Hoe ga je als overheidsprofessional verstandig om met AI? voor praktijkvoorbeelden, tips en aandachtspunten. 

 

Verantwoord experimenteren = doen én leren 

AI in de gemeente is geen toekomstmuziek, het is een realiteit. Als professional hoef je geen techneut te zijn, maar moet je wel weten waar je scherp op moet zijn. Het vraagt vakmanschap, samenwerking en leerbereidheid om technologie effectief en eerlijk in te zetten. 

De opleiding Big Data binnen de Overheid geeft je inzicht in datagedreven besluitvorming en de rol van AI daarin. 

 

Zo geef jij richting aan AI in de publieke sector 

Werk je in de dienstverlening, aan beleid of organisatieontwikkeling binnen de gemeente? Dan is AI niet iets van ‘anderen’. Jij speelt een sleutelrol in hoe deze technologie wordt ingezet, wordt ervaren én verantwoord wordt toegepast. Dat doe je niet alleen: ook juristen zijn hierin onmisbaar. Zij helpen bepalen wat mag, onder welke voorwaarden, en waar de grenzen liggen. Samen zorg je dat AI past binnen de juridische én ethische kaders van jouw organisatie. 

Wil je meer leren over AI, data-ethiek en digitale transformatie? Bekijk het volledige aanbod binnen het thema Informatie en Data van Bestuursacademie Nederland. Zo blijf je voorbereid op de uitdagingen én kansen van morgen. 

Heb je vragen of behoefte aan persoonlijk opleidingsadvies? Neem dan contact op met een van onze studieadviseurs via 035 – 7 604 850 of vul het contactformulier op onze website in, wij zullen zo snel mogelijk contact met je opnemen.