Ravijnjaar 2026: voorbereiden op financiële uitdagingen voor gemeenten
In 2026 krijgen gemeenten te maken met ingrijpende financiële tegenvallers. Deze zogeheten ‘ravijnval’ betekent een scherpe terugval in inkomsten, terwijl de maatschappelijke opgaven onveranderd groot blijven. Gemeenten moeten nú in actie komen om zich goed voor te bereiden. In deze blog lees je wat het ravijnjaar precies inhoudt, wat de gevolgen kunnen zijn en welke strategieën gemeenten kunnen inzetten om grip te houden op hun begroting én hun rol als publieke partner.
Wat is het ravijnjaar 2026?
Het ravijnjaar 2026 verwijst naar een verwachte forse daling van de gemeentelijke inkomsten. Deze ontstaat door een combinatie van:
- Het beëindigen van tijdelijke extra middelen voor jeugdzorg
- De herijking van het Gemeentefonds
- De volledige doorvoering van de opschalingskorting
- Aangekondigde of mogelijke rijksbezuinigingen
Deze factoren veroorzaken een plotselinge financiële terugval. Terwijl de uitgaven op peil blijven of zelfs stijgen, slinken de inkomsten. Dit zet veel gemeentelijke begrotingen onder zware druk.
Actuele ontwikkeling: tijdelijke verlichting via Voorjaarsnota 2025
In de Voorjaarsnota 2025 is aangekondigd dat gemeenten op korte termijn enige financiële verlichting kunnen verwachten. Het Rijk stelt aanvullende middelen beschikbaar, waarmee een deel van de druk op de gemeentelijke begrotingen wordt verlicht. Dit is een belangrijke stap, maar het neemt de structurele uitdagingen rondom het ravijnjaar niet volledig weg. De herverdeling van het Gemeentefonds en andere langetermijnontwikkelingen blijven grote invloed houden op de financiële positie van gemeenten. Voorbereiding blijft daarom noodzakelijk.
Bron: VNG – Voorjaarsnota 2025: financiële verlichting voor gemeenten
Gevolgen voor gemeenten
De impact van het ravijnjaar raakt vrijwel alle beleidsterreinen. Gemeenten kunnen onder andere geconfronteerd worden met:
- Bezuinigingen op voorzieningen en ondersteuning
- Hogere lokale lasten voor inwoners en bedrijven
- Uitgestelde investeringen in infrastructuur, verduurzaming of woningbouw
- Inkrimping van personeel, met gevolgen voor de uitvoeringskracht
- Verminderde dienstverlening op onder andere het sociaal domein
De druk om scherpe keuzes te maken neemt toe, evenals de noodzaak om op korte termijn toekomstbestendig beleid te formuleren.
Wil jij je financiële kennis voor de lokale overheid uitbreiden? Volg de opleiding Financiën, Planning en Control bij de Lokale Overheid (FILOK) en ontwikkel je tot een financieel beleidsmedewerker die effectief anticipeert op gemeentelijke uitdagingen.
Hoe bereid je je als gemeente voor?
Om effectief te anticiperen op het ravijnjaar zijn gerichte stappen nodig. Hieronder vind je zeven concrete strategieën die helpen om controle te houden over de financiële en bestuurlijke koers.
1. Vroegtijdige financiële planning
Breng tijdig de financiële scenario’s voor 2026 en daarna in kaart. Analyseer de gevolgen van verschillende bezuinigingsniveaus en stel bij waar nodig. Tijdig beginnen geeft ruimte om keuzes af te wegen.
2. Efficiëntie en innovatie
Verken de mogelijkheden om processen slimmer te organiseren. Digitalisering en automatisering kunnen helpen om kosten te verlagen zonder de kwaliteit van dienstverlening direct aan te tasten.
3. Regionale samenwerking
Werk samen met omliggende gemeenten, maatschappelijke partners en ondernemers. Samenwerking maakt het mogelijk om middelen te bundelen en kennis efficiënter te benutten.
4. Duidelijke prioritering
Stel vast welke taken essentieel zijn en durf kritisch te kijken naar wat minder noodzakelijk is. Richt je op kerntaken en zorg dat er politiek en maatschappelijk draagvlak is voor gemaakte keuzes.
5. Actieve lobby en communicatie
Breng de financiële druk onder de aandacht van het Rijk, samen met andere gemeenten en via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Informeer inwoners op transparante wijze over wat zij kunnen verwachten en waarom bepaalde keuzes worden gemaakt.
6. Buffer opbouwen
Zorg, waar dat nog kan, voor het versterken van de algemene reserve. Een financiële buffer maakt het mogelijk om tijdelijk tegenvallers op te vangen en beleid geleidelijk aan te passen.
7. Flexibiliteit organiseren
Bouw ruimte in contracten, personeelsinzet en projecten om snel te kunnen schakelen. Dit vergroot het aanpassingsvermogen bij veranderende omstandigheden.
Wil jij vertrouwd raken met de basisprincipes van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)? Volg de opleiding Adviseur Financiën Lokale Overheid en leer hoe je beleids- en beheerdocumenten effectief inzet om het bestuur te adviseren over financiële vraagstukken.
Wil je meer grip op het BBV? Lees onze blog over het BBV en ontdek hoe je er als gemeente slim mee omgaat.
Crisis als kans
De uitdagingen van het ravijnjaar dwingen gemeenten om fundamentele vragen te stellen: wat willen en kunnen we nog doen, en hoe doen we dat duurzaam? Deze periode biedt ook kansen om de gemeentelijke rol opnieuw te definiëren, innovatieve werkwijzen te omarmen en inwoners nadrukkelijker te betrekken bij keuzes.
Klaar om je gemeente financieel toekomstbestendig te maken?
Het ravijnjaar 2026 vraagt om proactieve voorbereiding en versterking van financiële expertise binnen gemeenten. Ontdek onze Finance en Control-opleidingen, speciaal ontworpen voor professionals in de publieke sector. Of je nu je kennis van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wilt verdiepen, je adviesvaardigheden wilt aanscherpen of strategisch financieel beleid wilt vormgeven, wij hebben de juiste opleiding voor jou.
Heb je vragen of behoefte aan persoonlijk opleidingsadvies? Neem contact op met een van onze studieadviseurs via 035 – 7 604 850 of vul het contactformulier op onze website in, wij nemen dan zo snel mogelijk contact met je op.
